1) ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
Με την είσοδο της Ελλάδος στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων, οι Βρετανοί ανέλαβαν την ευθύνη ασφάλειας της Κρήτης και η V Μεραρχία μεταφέρθηκε από την Κρήτη στο Βορειοηπειρωτικό μέτωπο, λόγω της επιθέσεως του Μουσολίνι.
Στην αρχή οι Βρετανοί οργάνωσαν στον κόλπο της Σούδας βάση καυσίμων και απέστειλαν διαδοχικά στο νησί ελάχιστες δυνάμεις, έχοντας ως δεδομένη την κυριαρχία του Βρετανικού στόλου στη Μεσόγειο.
Η Στρατιωτική Ιστορία αναφέρει ότι «ενώ η επίθεσηh των Γερμανών εναντίον της Κρήτης εθεωρείτο επικείμενη, οριστικά σχέδια δεν είχαν εκπονηθεί».
Το Γενικό Στρατηγείο απεφάσισε την οργάνωση Μονάδων Πολιτοφυλακής και οι Βρετανοί υποσχέθηκαν τον εξοπλισμό τους, όμως μέχρι της Γερμανικής αεραποβατικής ενέργειας «ουδέν έπραξαν».
- ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ- ΔΙΑΤΑΞΗ
Γερμανικές Δυνάμεις:
Στις 25 Απριλίου 1941 εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. 28 διαταγή με το συνθηματικό «ΕΡΜΗΣ» προς κατάληψη της Κρήτης, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως αεροπορική βάση εναντίον της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Είχαν καθορισθεί μεταξύ 10 και 12 Μαΐου τα αεροδρόμια και οι χώροι πλησίον των οποίων θα συγκεντρώνονταν οι προς ενέργεια Μονάδες.
Η 7η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών, πλην ενός Συντάγματος ευρίσκετο στα στρατόπεδα εκπαίδευσης στη Γερμανία .
Στις 18 Μαΐου προσγειώθηκαν στα προβλεπόμενα αεροδρόμια οι σχηματισμοί των μεταφορικών αεροσκαφών και στις 19 Μαΐου συμπληρώθηκαν τα απαιτούμενα αποθέματα καυσίμων της επιχειρήσεως (10.000.000 λίτρα βενζίνης). Στην επιχείρηση υπό τον Πτέραρχο Λωρ διετέθησαν :
Α. Το Επιτελείο της IV Αεροπορικής Δυνάμεως.
Β. Οι αεροκίνητες δυνάμεις του IX Αεροπορικού Σώματος.
Γ. Η 7η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών.
Δ. Το Σύνταγμα Εφόδου Αλεξιπτωτιστών
Ε. Η 5η Ορεινή Μεραρχία
Στ.Η Αεροπορία μεταφορών της IX Αεροπορικού Σώματος με 600 μεταφορικά αεροπλάνα και 100 ανεμόπτερα
Ζ. Το VIII Αεροπορικό Σώμα με 60 αεροπλάνα αναγνωρίσεως, 280 βομβαρδισμού, 150 καθέτου εφορμήσεως και 180 διώξεως.
Η. Ναυτικές δυνάμεις υπό τον Υποναύαρχο Σχούστερ.
Το σύνολο των Γερμανικών δυνάμεων ήταν 22.750 άνδρες, 1370 αεροσκάφη και 70 σκάφη προς μεταφορά αποβατικών δυνάμεων και εφοδίων.
Βρετανό-Ελληνικές Δυνάμεις :
Το Μάρτιο του 1941, προς ενίσχυση των δυνάμεων της Κρήτης, μεταφέρθηκε στο Ρέθυμνο η Σχολή οπλιτών Χωροφυλακής με δύναμη 15 Αξιωματικούς και 900 περίπου οπλίτες.
Τον Απρίλιο του 1941 η Ελληνική Στρατιωτική ηγεσία αποφάσισε όπως οκτώ Τάγματα από τα κέντρα Νεοσύλλεκτων Πελοποννήσου μεταφερθούν στην Κρήτη.
Στις 23 Απριλίου αφίχθησαν με βρετανικό υδροπλάνο στη Σούδα ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ και η Κυβέρνηση Εμμανουήλ Τσουδερού. Στις 29 Απριλίου η πρώτη τάξη της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων μετακινήθηκε με βενζινόπλοια στο Κολυμπάρι Χανίων, κατόπιν αυθορμήτου ενεργείας Αξιωματικών και μαθητών.
Στις 30 Απριλίου αφίχθη στην Κρήτη ο Αρχιστράτηγος της Μ. Ανατολής, Στρατηγός Ουέιβελ, ο οποίος μετά από σύσκεψη ανέθεσε τη διοίκηση των Ελληνοβρετανικών δυνάμεων στο Διοικητή της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας, Υποστράτηγο Φρέυμπερκ .
Ο Διοικητής της αμύνης μελέτησε αυθημερόν την κατάσταση και διαπίστωσε τις τεράστιες ελλείψεις σε οπλισμό, πυρομαχικά και παντοειδή άλλα υλικά.
Μέχρι τις 16 Μαΐου οι εργασίες για την οργάνωση των θέσεων συνεχίσθηκαν με έντονους ρυθμούς, έγινε εφοδιασμός του νησιού με πυρομαχικά και στρατιωτικό υλικό και οι δυνάμεις ανέρχονταν σε 474 Αξιωματικούς και 10.977 οπλίτες από Ελληνικής πλευράς και 1.512 Αξιωματικούς και 29.917 άνδρες από Βρετανικής με 151 πυροβόλα, εκ των οποίων 62 αντιαεροπορικά και 4 αντιαρματικά και 16 ελαφρά άρματα.
Η δύναμη αυτή κατανεμήθηκε σε 4 τομείς με αποστολή την απαγόρευση της από αέρος και θαλάσσης εχθρικής εισβολής.
Τομέας ΜΑΛΕΜΕ.
Τομέας ΧΑΝΙΩΝ-ΣΟΥΔΑΣ
Τομέας ΡΕΘΥΜΝΟΥ- ΓΕΩΡΓΙΟΥΠΟΛΕΩΣ.
Και τομέας ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
3) ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ
Από τη 14η Μαΐου άρχισαν, σύμφωνα με το Γερμανικό σχέδιο, οι σφοδροί βομβαρδισμοί της Κρήτης για την απομόνωση της και την προπαρασκευή της επιθέσεως. Κύριοι στόχοι ήσαν τα αεροδρόμια Μάλεμε, Ρεθύμνου (Πηγής) και Ηρακλείου (Ρούσσων), τα λιμάνια της Σούδας και του Ηρακλείου, τα Α/Α πυροβολεία και οι πόλεις των Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου.
1η Ημέρα (20 Μαΐου)
Την 06:30 ‘της 20ης Μαΐου σμήνη αεροσκαφών του VIII Αεροπορικού Σώματος κατέκλυσαν το χώρο της 2ης “Νεοζηλανδικής Μεραρχίας, κυρίως γύρω από το Μάλεμε και τα Χανιά.
Στον τομέα ΜΑΛΕΜΕ έγινε αεραποβατική έφοδος από την Ομάδα «Κομήτης», διεξήχθη σφοδρός αγώνας με σοβαρές απώλειες των Γερμανών.
Στον τομέα ΧΑΝΙΩΝ-ΣΟΥΔΑΣ προσγειώθηκαν με ανεμοπλάνα 2 Λόχοι του Συντάγματος Εφόδου. Ο πρώτος Λόχος εξουδετερώθηκε ταχύτατα, ο δε δεύτερος εδέχθη επίθεση και τελικά με σοβαρές απώλειες συμπτύχθηκε στην περιοχή Περιβόλια .
Στον τομέα ΡΕΘΥΜΝΟΥ- ΓΕΩΡΓΙΟΥΠΟΛΕΩΣ την 16:00 ώρα βομβαρδιστικά βομβάρδισαν το Ρέθυμνο και αργότερα ενήργησαν αεραποβατική έφοδο Ανατολικά του Ρεθύμνου.
Στον τομέα ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 50 αεροπλάνα από την 15:00 ώρα βομβάρδισαν την περιοχή με μηδενικά αποτελέσματα επί των τμημάτων
και αργότερα έγινε αεραποβατική έφοδος της ομάδας «Ωρίων». ‘:”
2η Ημέρα (21 Μαΐου)
Την 06:00 ώρα άρχισε η από αέρα και εδάφους Γερμανική δράση προς κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε. Μετά την προσγείωση μερικών μεταγωγικών και την εκφόρτωση πυρομαχικών, περί την 08:00 ώρα άρχισε η ρίψη αλεξιπτωτιστών. Έτσι οι Γερμανοί κατόρθωσαν να δημιουργήσουν σοβαρό προγεφύρωμα στο Μάλεμε, διευρύνοντας το προς Ανατολάς.
Η εξαπολειθείσα την νύκτα 21 προς 22 Μαΐου αντεπίθεση των αμυνομένων απέτυχε και η στρατιωτική κατάσταση άρχισε να μεταβάλλεται συνεχώς υπέρ των Γερμανών, λόγω Κυρίως της πλήρους κυριαρχίας στον αέρα.
,.
Υπόλοιπες Ημέρες του Αγώνα
Στις 23 Μαΐου στις 02:00 ο Βασιλιάς Γεώργιος και η Κυβέρνηση Τσουδερού επιβιβάσθηκαν σε Βρετανικό αντιτορπιλικό και εγκαταστάθηκαν στην Αίγυπτο.
Οι Γερμανοί, μετά την αναδιοργάνωση των δυνάμεων τους άρχισαν να επεκτείνουν το προγεφύρωμα του Μάλεμε προς Ανατολάς και προς Δυσμάς.
Κατά την προέλαση τους προς Καστέλλι Κισσάμου -Βουκολιές Κανδάνου και Αλικιανού- Βατόλακκο, συνάντησαν παντού φονικά πυρά Κρητικών χωρικών, οι οποίοι κατέλαβαν κατά ομάδες τις διαβάσεις και στενωπούς. Κατά την προέλαση τους προς Χανιά, οι Γερμανοί αντιμετώπισαν δυνάμεις στην οχυρωμένη τοποθεσία Γαλατά, όπου διεξήχθησαν μάχες εκ του συστάδην (δια της λόγχης ). Κατέλαβαν τρεις φορές την τοποθεσία, την οποία τελικά εγκατέλειψαν λόγω σφοδρής αντεπίθεσης των συμμάχων.
Στις 26 Μαΐου οι Γερμανοί κατόρθωσαν να πλησιάσουν Δυτικά των Χανίων και την επόμενη ημέρα να καταλάβουν την πόλη. Συγχρόνως, παρά την ηρωική αντίσταση των αμυνομένων, οι Γερμανικές δυνάμεις κατόρθωσαν να αποκόψουν τις δυνάμεις που βρίσκονταν στο Ρέθυμνο, οι οποίες εστερούντο εφοδίων και να κυκλώσουν τα τμήματα που ενεργούσαν στο Ηράκλειο.
Έτσι, παρά τον άνισο αγώνα και την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων και συμμάχων, η μάχη της Κρήτης έβαινε προς το τέλος.
Κατόπιν αυτού, με σκοπό να διασωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνδρες, άρχισε την νύχτα της 28ης Μαΐου η εκκένωση των δυνάμεων των περιοχών Χανίων, Σούδας και Ρεθύμνου, από το μικρό λιμάνι των Σφακίων,
Στις 29 Μαΐου οι Γερμανοί κατέλαβαν το Ρέθυμνο και από το πρωί της 1ης Ιουνίου 1941, η μάχη της Κρήτης, η οποία υπήρξε μια μεγαλειώδης εποποιία Στρατού και Κρητικού Λαού έληξε.
Στις 3 Ιουνίου 1941 , τα Γερμανικά στρατεύματα , μετά την σθεναρή αντίσταση των κατοίκων του χωριού των Χανίων και των μεγάλων απωλειών των Γερμανών, το εκδικούνται με αγριότητα και το ανασκάπτουν από τα θεμέλια.
Φόνευσαν όλους τους κατοίκους, απαγόρευσαν με ποινή θανάτου τον χώρον και τοποθέτησαν στο χωριό την εξής επιγραφή στην Γερμανική και Ελληνική γλώσσα: «Ως αντίποινον τών από οπλισμένων πολιτών, ανδρών και γυναικών, εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερμανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος».
ΑΠΩΛΕΙΕΣ:
α. Γερμανών: νεκροί 2.000, τραυματίες 2.600, αγνοούμενοι 1.900. Σύνολο 6.500.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες των συμμάχων οι απώλειες δεν πρέπει να ήσαν μικρότερες των 8.000 συμπεριλαμβανομένων και των 327 πνιγέντων. Επίσης κατεστράφησαν 220 αεροσκάφη και 150 υπέστησαν σοβαρές ζημιές.
β. Βρετανών: 13.500 νεκροί, αιχμάλωτοι και αγνοούμενοι. Βυθίστηκαν 2 καταδρομικά, 6 αντιτορπιλικά και απωλέσθησαν 2.000 Ναύτες και αξιωματικοί.
γ. Ελλήνων: Νεκροί Αξιωματικοί και Ευέλπιδες 44 και άγνωστος αριθμός στρατευμένων και ενόπλων πολιτών κάθε ηλικίας.
Αντγος ε.α.
Νικόλαος Φωτιάδης
Επίτιμος Υποδιοικητής Δ ΄ΣΣ.
