Στις 21 Σεπτεμβρίου 1956, κατά την διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ (Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών) για την Ελευθερία της Κύπρου, τρία παλικάρια ο Στέλιος Μαυρομάτης, ο Αντρέας Παναγίδης και ο Μιχάλης Κουτσόφτας απαγχονίστηκαν από τα καθάρματα του Χάρτινγκ στις Κεντρικές Φυλακές και τάφηκαν στα ¨Φυλακισμένα Μνήματα¨.
Νέοι άνθρωποι οι τρείς ήρωες, φλογεροί Πατριώτες, εγκατέλειψαν οικογένειες και εργασία και θυσιάστηκαν για την Ελευθερία της Κύπρου.
Ο Στέλιος Μαυρομάτης τρείς μέρες πριν τον κρεμάσουν τα καθάρματα οι Άγγλοι, έγραψε στους γονείς και τα αδέλφια του : ¨ Θέλω να ξέρετε πως ο υιός σας και αδελφός σας πέθανε με το χαμόγελο στα χείλη, γιατί κράτησε μέχρι τέλους τον ιερό όρκο που έδωσε : «να θυσιαστεί χάριν της Ελευθερίας της Κύπρου»¨.
Ο Αντρέας Παναγίδης, 22 ετών πατέρας τριών παιδιών, έγραψε στο τελευταίο του γράμμα στην γυναίκα του και τα παιδιά του: ¨Λατρευτά μου παιδιά, σας αφήνω για πάντα, στην τόσο νεαρή μου ηλικία. Στα 22 μου χρόνια πεθαίνω για χάρη μιας μεγάλης Ιδέας. Σας εύχομαι αγαπημένα μου παιδιά να γίνετε καλοί Χριστιανοί και καλοί Έλληνες Κύπριοι. Ακολουθήστε πάντα τον δρόμο της αρετής. Να είστε πάντα βέβαιοι ότι σας αγάπησα τόσο θερμά και με μια απέραντη αγάπη. Αλλά δυστυχώς σας αφήνω, χωρίς να σας δω να μεγαλώνετε όπως ονειρευόμουν. Κι’ εσύ πολυαγαπημένη μου Γιαννούλα, σου ζητώ για τελευταία χάρη να περνάς καλά με τα παιδιά μας. Αγάπα τα θερμά, τόσο πολύ, και για μένα. Και εγώ από ψηλά θα σας στέλλω τις πιο θερμές μου ευχές¨.
Ο Μιχάλης Κουτσόφτας, 20 ετών, πέντε μέρες πριν εκτελεσθεί έγραψε στην μητέρα του : ¨ Να έχετε όλοι πίστη στον Άγιο Θεό. Σταθείτε σαν Ελληνίδες μητέρες. Μη λυπάσθε γιατί δεν θα με χάσετε. Με αφιερώνετε στην Πατρίδα. Είναι άδικο να κλειδώνονται αθώοι μέσα στα σίδερα με μόνη κατηγορία ότι είναι Έλληνες της Κύπρου. Τα κελιά μας δονούνται από τα πατριωτικά μας τραγούδια και οι σκοτεινές φυλακές λάμπουν από την αθωότητά μας¨.
Ο τελευταίος Κύπριος που απαγχονίσθηκε, ο νεαρός Ευαγόρας Παλληκαρίδης έγραψε το παρακάτω ποίημα για τους τρείς Κύπριους ήρωες:
ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ¨ΤΡΙΟ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΥ¨
Γιατί μαυρίζει ο ουρανός
κι ας είναι καλοκαίρι;
Λες κι η αυγή κατάμαυρο
χαμπάρι θα μας φέρη….
Και ναι! Χτυπούνε πένθιμα
κάθε χωριού καμπάνες.
Κλαίνε μαζί τρείς μάνες,
μαζί τους κι όλη η γη.
Κι είναι γλυκό το κλάμα τους
από χαρά λες κλαίνε.
Λόγια Σουλιώτου λένε
στην πένθιμη σιγή:
¨Ποτέ δεν θα πεθάνουνε
όσοι πέθαναν σήμερα.
Και της σκλαβιά τα σίδερα
θα σπάσουν κάποια μέρα
και θ’ ακουστούν ελεύθερα
τραγούδια πέρα ως πέρα
στο Ελληνικό νησί….¨
Αντγος ε.α. Νικόλαος Φωτιάδης
Επίτιμος Υδκτής Δ΄ΣΣ
