«Νταήδες» αλλά και «μαχαιροβγάλτες» ανήλικοι, μέσα και έξω από τα σχολεία – Τα αίτια και οι παράγοντες του φαινομένου
Σημαντικές οι καμπάνιες για τον σχολικό εκφοβισμό, αλλά δεν αρκούν από μόνες τους, σημειώνει η ίδια, στην «Θ»
Μπορεί οι ενημερώσεις και οι καμπάνιες σε σχέση με τον σχολικό εκφοβισμό να είναι αρκετές, ωστόσο η καθημερινότητα αποδεικνύει ότι ολοένα και αυξάνονται τα φαινόμενα βίαιων συμπεριφορών μέσα και έξω από την σχολική κοινότητα, από παιδιά και εφήβους. Πρόσφατα παραδείγματα στην Ξάνθη, τα περιστατικά σε 3ο Γυμνάσιο και 2ο ΕΠΑΛ και πολλά ακόμη περιστατικά στην επικράτεια, που φτάνουν ακόμη και σε… «μαχαιρώματα» με σκοπό την ανθρωποκτονία από ανηλίκους.
Ποιες είναι οι αιτίες και πως μπορούμε να προλάβουμε, αντίστοιχα φαινόμενα; Τι φταίει για την συμπεριφορά των παιδιών και πως αυτή μπορεί να επηρεάσει την συμπεριφορά ενός ενηλίκου στο μέλλον; Τι και πως μπορεί να αλλάξει; Σε όλα τα παραπάνω κλήθηκε να απαντήσει μέσω της «Θ» η Ψυχολόγος και Επιστημονικά Υπεύθυνη Κέντρου Πρόληψης «Έκφραση» Ν. Ξάνθης κ. Παγώνα Διούδη.
ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΟΙ ΚΑΜΠΑΝΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΑΡΚΟΥΝ ΑΠΟ ΜΟΝΕΣ ΤΟΥΣ – ΑΥΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΒΙΑΙΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΠΑΙΔΙΩΝ
Αναλυτικότερα η κ. Διούδη εξήγησε αρχικά ότι:
Η ενημέρωση και οι καμπάνιες σε σχέση με τον σχολικό εκφοβισμό, είναι πολύ σημαντικές, αλλά δεν αρκούν από μόνες τους. Για να αλλάξει κάτι, θα χρειαστεί να αλλάξουμε στάση, να εγκαθιδρύσουμε σχέσεις υγιείς, σχέσεις στενές, σχέσεις που θα χαρακτηρίζονται από πρακτικές καλής επικοινωνίας, από εμπιστοσύνη, από ενσυναίσθηση προς τα παιδιά και ταυτόχρονα θα χρειαστεί να αναλάβουμε ο καθένας από την πλευρά του, τον ρόλο και την ευθύνη που μας αναλογεί.
Οι αιτίες που όλα αυτά τα περιστατικά εμφανίζουν μια κατακόρυφη αύξηση, έχουν να κάνουν με πάρα πολλούς παράγοντες. Κατά αρχήν, ας μην ξεχνάνε ότι τα τελευταία χρόνια βρισκόμαστε σε μια κρίση που σχετίζεται με την πανδημία, που έχει προκαλέσει κοινωνικές, οικονομικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές συνέπειες σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων, παγκοσμίως. Όλα αυτά, δεν αφήνουν ανεπηρέαστα τα παιδιά και την ψυχολογία τους. Όταν μέσα στα σπίτια υπάρχει φόβος, άγχος, ανεργία, κακοποίηση, δυσκολίες επικοινωνίας και τα παιδιά αναγκάστηκαν να μείνουν κλεισμένα σε αυτά για πάρα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να έχουν άλλες διεξόδους ώστε να λειτουργήσουν εξισορροπητικά, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση συμπεριφορών βίας. Οι αιτίες που σχετίζονται με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και των βίαιων συμπεριφορών γενικότερα, έχουν να κάνουν με μια θετική στάση ως προς την επιθετικότητα που παρατηρείται σε πολλά πλαίσια. Βλέπουμε πολλές φορές, γονείς να μεγαλώνουν παιδιά εγκρίνοντας τις επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές προς άλλα παιδιά, με φράσεις όπως «καλά κάνεις και χτύπησες, γιατί είσαι αγόρι».
Επίσης, οι εμπειρίες κακοποίησης μπορεί να σχετίζονται με μίμηση μιας βίαιης στάσης και συμπεριφοράς που το παιδί έχει βιώσει μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Μπορεί να ζει σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον όπου υπάρχει βία από τον έναν γονέα προς τον άλλον – είτε σωματική είτε λεκτική είτε συναισθηματική – ή όπου υπάρχει βία και από τους ίδιους τους γονείς προς το παιδί. Επομένως αυτό το παιδί θα πάει στο σχολείο και θα μιμηθεί το πρότυπο που έχει στο σπίτι του. Στο οικείο περιβάλλον.
Είναι επίσης και η ιδιοσυγκρασία των παιδιών που χρησιμοποιούν βία. Πολλές φορές φαίνεται να είναι ιδιαίτερα παρορμητικοί, να επιδιώκουν να κυριαρχήσουν στους συνομηλίκους τους με τέτοιες συμπεριφορές, γιατί ίσως δεν υπήρχε ένα οικογενειακό περιβάλλον το οποίο τους έδωσε την ευκαιρία να μάθουν πιο υγιείς τρόπους διεκδίκησης.
Είναι επίσης και η έλλειψη ενσυναίσθησης, η αδυναμία να κατανοήσουμε τι βιώνει ο άλλος άνθρωπος. Πολλές φορές μεγαλώνουμε παιδιά με μια πολύ εγωιστική στάση, ενθαρρύνοντάς τα να σκεφτούν μόνο τον εαυτό τους και το συμφέρον τους ή να καλύψουν τα «θέλω» τους και τις επιθυμίες τους, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, γύρω τους ή ακόμη και αν δεν τους το λέμε αυτό, μπορεί να το δείχνουμε με την στάση μας και με τον τρόπο που εμείς επιλέγουμε να ζήσουμε και να συσχετιστούμε με τους άλλους ανθρώπους. Υπάρχουν ίσως και εκείνες οι συμπεριφορές κάποιων παιδιών, από κάποια διαταραχή συμπεριφοράς και ίσως να χρειάζονται και ψυχολογική υποστήριξη (υπάρχει και αυτή η κατηγορία).
ΣΥΝΤΕΛΕΙ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ Η ΙΔΙΑ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΑΣ
Επιπλέον η ίδια τόνισε ότι:
Οι αυταρχικοί ή τιμωρητικοί γονείς, οι γονείς που δεν υποστηρίζουν τα παιδιά τους ή που τα παραμελούν και δεν δείχνουν την τρυφερότητα που χρειάζεται ένα παιδί για να νιώσει αποδεκτό, για να γεμίσει με αγάπη και να μπορεί να την βγάλει και προς τα έξω αυτήν την αγάπη, είναι επίσης κάποιες από τις σημαντικές αιτίες. Ακόμη και η έλλειψη ορίων. Όταν ένα παιδί στο σπίτι δεν έχει όρια, δεν μπορεί να ξεχωρίσει τι είναι καλό, τι είναι κακό, τι συνέπειες έχει η κάθε συμπεριφορά του και η κάθε επιλογή που κάνει.
Τα συχνά ξεσπάσματα του θυμού των γονέων, οι σωματικές τιμωρίες που δημιουργούν θυμό στα παιδιά, η ανοχή στην βία, η δυσλειτουργική σχέση των γονέων, είναι επίσης παράγοντες που σχετίζονται αιτιολογικά με το φαινόμενο. Αν μιλάμε για σχολικό εκφοβισμό, ακόμη και ο τρόπος που είναι οργανωμένο το εκπαιδευτικό σύστημα, με την ανταγωνιστικότητα, με την έλλειψη συνεργασίας στην μάθηση, με την ανοχή στην βία και στην βίαιη συμπεριφορά κ.ο.κ. Όταν υπάρχει κάτι τέτοιο στην σχολική κοινότητα, συντελεί από την πλευρά του στην εμφάνιση τέτοιων φαινομένων. Τέλος συντελεί και η ίδια η κοινωνία μας, με την ανεργία (όπως προανέφερα), την οικονομική κρίση, την χαλάρωση των αξιών, το έλλειμμα επικοινωνίας μεταξύ πολιτισμικών ομάδων, τα ΜΜΕ που επίσης παίζουν σημαντικό ρόλο αφού τα παιδιά εκτίθενται στην τηλεοπτική βία και σε ηλεκτρονικά παιχνίδια που έμμεσα περνούν το μήνυμα ότι «η επιθετικότητα είναι ένας τρόπος να λύνεις τις διαφορές σου» και ότι «η βία σε κάνει ήρωα και δυνατό». Όλα αυτά δημιουργούν σύγχυση στο μυαλό του παιδιού.
Η ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΒΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ – ΘΑ ΗΤΑΝ ΠΟΛΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
Επιπλέον η κ. Διούδη επισήμανε ότι:
Σίγουρα αυτό που έχει βρεθεί είναι ότι τα παιδιά που εμφανίζουν βίαιες συμπεριφορές κατ΄ επανάληψη σε παιδική – εφηβική ηλικία, έχουν πιθανότητες να εμφανίσουν παραβατικές συμπεριφορές διαφόρων ειδών και στην ενήλικη ζωή τους ή να συσχετιστούν και να κάνουν χρήση ή κατάχρηση εξαρτησιογόνων ουσιών. Επομένως, προγνωστικά, η εμφάνιση και κυρίως η επαναλαμβανόμενη χρήση βίας στην παιδική και εφηβική ηλικία, σίγουρα δεν είναι καλός δείκτης για την εξέλιξη ενός ανθρώπου στο μέλλον. Για αυτό και χρειάζεται να προσεγγιστεί το θέμα με στόχο όχι μόνον να βοηθηθούν τα θύματα, αλλά και οι θύτες.
Εμείς από την πλευρά μας, εκπροσωπώντας έναν φορέα που στόχο έχει την πρόληψη και των εξαρτήσεων αλλά και των προβληματικών συμπεριφορών, θεωρούμε ότι θα ήταν πολύ αποτελεσματική η εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης στον χώρο του σχολείου, τα οποία όμως θα έχουν έναν μακροπρόθεσμο χαρακτήρα και δεν θα είναι ένα «πυροσβεστικό μέσο» (να πάμε δηλαδή μια φορά και να μιλήσουμε για το τι είναι εκφοβισμός). Μιλάμε για ένα πρόγραμμα μακροπρόθεσμο με αρκετές συναντήσεις που θα έχουν στόχο να βοηθήσουν τα παιδιά ώστε να μπορέσουν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να επιλέγουν υγιείς τρόπους για να λύνουν τις διαφορές μεταξύ τους και να αποδέχονται το «διαφορετικό». Γιατί πολλές φορές η βία και η επιθετικότητα έχουν να κάνουν και με την δυσκολία μας να αποδεχθούμε την διαφορετικότητα μεταξύ των ανθρώπων, των ομάδων και των πολιτισμών.
