Τα στοιχεία παρουσιάστηκαν σε ημερίδα με θέμα «Δορυφορικές εφαρμογές: Από τη Μαύρη Θάλασσα στο Βόρειο Αιγαίο» που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη
Ενάμισι τετραγωνικό χιλιόμετρο γης έχει χαθεί από το 1998 μέχρι σήμερα από την παράκτια διάβρωση στις εκβολές του ποταμού Νέστου. Δημοφιλείς παραλίες στον κόλπο της Κεραμωτής, οι δυτικές και ανατολικές ακτές του Νέστου και ακτές λιμνοθαλασσών έχουν διαβρωθεί και εξακολουθούν επηρεάζονται από το φαινόμενο και είναι χαρακτηριστικό ότι σε κάποιες παραλίες η μετακίνηση της ακτογραμμής φτάνει μέχρι τα 3,5 μέτρα.
Τα στοιχεία παρουσιάστηκαν σε ημερίδα με θέμα «Δορυφορικές εφαρμογές: Από τη Μαύρη Θάλασσα στο Βόρειο Αιγαίο», που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο παρουσίασης των αποτελεσμάτων του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «PONTOS».
Τα φράγματα που λειτουργούν στον ποταμό Νέστο, τα οποία όταν κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του ‘90 δεν συμπεριέλαβαν μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε μεγαλύτερη κλίμακα, μακριά από τον χώρο δημιουργίας τους, έχουν βασική συνεισφορά στο φαινόμενο, όπως και σε φαινόμενα πλημμυρών και ευτροφισμού, σύμφωνα με τον καθηγητή του Εργαστηρίου Οικολογικής Μηχανικής και Τεχνολογίας του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Γιώργο Συλαίο. Ωστόσο, όπως εξήγησε, τα διαθέσιμα τεχνολογικά εργαλεία πρόβλεψης των φαινομένων και εκτίμησης τους σε βάθος χρόνου επιτρέπουν πλέον έναν διαφορετικό σχεδιασμό και διαχείριση ακόμη και της λειτουργίας των φραγμάτων.
«Κάθε φορά που δημιουργείται ένα φράγμα μία από τις αρνητικές επιπτώσεις είναι η παράκτια διάβρωση. Είναι μία από τις βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις , διότι το φράγμα ουσιαστικά αποτελεί εμπόδιο στη μεταφορά φερτών υλών στη θάλασσα», ανέφερε ο κ. Συλαίος, εξηγώντας πως η περίπτωση του Νέστου είναι χαρακτηριστική, καθώς «τα φράγματά του, απέχουν 80 χιλιόμετρα από την ακτή, ωστόσο παρατηρούμε μια σειρά από περιβαλλοντικές αλλαγές».
Σχετικά με το φαινόμενο της διάβρωσης στις παραλίες της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης ο καθηγητής διευκρίνισε ότι «οφείλεται ξεκάθαρα στη λειτουργία των φραγμάτων, αλλά δεν περιορίζεται μόνο στις εκβολές του Νέστου αυτή η απώλεια, και οι τουριστικές ακτές της Καβάλας και οι αμμόλοφοι επηρεάζονται από αυτή τη διαδικασία», ενώ ο ρυθμός που προχωρά το φαινόμενο εξαρτάται από την ένταση και τη συχνότητα των θυελλών στην περιοχή. «Η ακτογραμμή της περιφέρειας είναι το βόρειο όριο του Αιγαίου και όταν είναι πολύ έντονοι οι νοτιάδες με συχνή και αυξημένη ένταση, τότε υπάρχουν φαινόμενα ακόμη μεγαλύτερης διάβρωσης», σημείωσε.
«Πλημμύρες, ευτροφισμός και το Θρακικό Πέλαγος χωρίς ψάρια»
Μια άλλη αρνητική επίπτωση από την ελεγχόμενη από τον άνθρωπο ροή του ποταμού είναι οι πλημμύρες ως αποτέλεσμα απόθεσης της άμμου σε μία ζώνη μέσα στην κοίτη του ποταμού. «Αυτή η ζώνη αρχίζει σιγά σιγά τώρα να πλημμυρίζει, έχει γίνει πάρα πολύ ρηχό το ποτάμι και όποτε εκδηλώνεται κάποιο ακραίο φαινόμενο όπως είχαμε τελευταία τώρα τον Δεκέμβριο την κακοκαιρία «Μπάλος» , υπάρχουν και πλημμυρικά φαινόμενα εξαιτίας του ότι πλέον το ποτάμι έχει μικρή κοίτη», εξήγησε ο κ. Συλαίος.
Σε ό,τι αφορά το φαινόμενο του ευτροφισμού ο καθηγητής διευκρίνισε: «Έχουν αλλάξει οι λόγοι αζώτου φωσφόρου , δηλαδή το ποτάμι πλέον κατακρατεί όλα τα θρεπτικά συστατικά πάνω στις φραγμαλίμνες, όπου γίνεται η μεγάλη παραγωγικότητα, εκεί υπάρχει πλέον πάρα πολύ φυτοπλαγκτόν και εκεί έχουμε τεράστια ψάρια. Κατά το παρελθόν όλη αυτή η παραγωγικότητα ήταν στο Θρακικό Πέλαγος. Πλέον στο Θρακικό Πέλαγος τα ψάρια δε χρησιμοποιούν τις εκβολές του Νέστου ως πεδίο αναπαραγωγής, διατροφής κλπ, έχει μεταφερθεί το αναπαραγωγικό πεδίο στο Βιστωνικό κόλπο. Διακόπηκε η ροή της ιχθυοπανίδας, τα ψάρια δεν επικοινωνούν, το ποτάμι είναι χωρισμένο σε κομμάτια, έχει το ανάντη κομμάτι, το κομμάτι το λιμναίο που είναι άλλα είδη και το κομμάτι κάτω από τα φράγματα. Έτσι έχει αυξηθεί ο ρυθμός και η συχνότητα και η ένταση φαινομένων ευτροφισμού που έχουμε στην παράκτια ζώνη, γιατί κάποια συστατικά που δεν κατακρατήθηκαν πάνω στις λιμνοθάλασσες έρχονται κάτω στις εκβολές και δημιουργούν τοξικές εκρήξεις πλαγκτού».
Μέσω του προγράμματος «PONTOS» οι επιστήμονες μελετούν δορυφορικά την εξέλιξη των φαινομένων και δημιουργούν μοντέλα πρόβλεψης , που μπορούν να αξιοποιήσουν η Πολιτεία, οι αλιείς κ.λπ. «Μπορούμε να δώσουμε βραχυπρόθεσμη πρόβλεψη πέντε ημερών κι έχουμε φτιάξει ένα εργαλείο webGIS το οποίο είναι διαδικτυακό και δίνει τη δυνατότητα σε οποιονδήποτε πολίτη και υπεύθυνο πολιτικής να έχει και τα παλιά δεδομένα και τα καινούρια, το τι συμβαίνει τώρα και το τι θα συμβεί στο επόμενο πενθήμερο, ενώ τώρα θα βάλουμε σιγά σιγά και τα δεδομένα κλιματικής αλλαγής, δηλαδή πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση μέχρι το 2100, ώστε να είναι όλοι γνώστες των συνθηκών», διευκρίνισε ο καθηγητής.
Αναφορικά με τη δυνατότητα ανάσχεσης των φαινομένων που περιέγραψε ο κ. Συλαίος επισήμανε ότι «έχουμε τη δυνατότητα να προτείνουμε μια σειρά από βελτιώσεις, για την αποκατάσταση των παραλιών και τον περιορισμό του φαινομένου του ευτροφισμού». «Ασχολούμαστε με τεχνολογίες που προτείνουν τα απαραίτητα έργα για την αποκατάσταση των παραλιών στην προηγούμενη κατάστασή τους. Επίσης σε συνεργασία με τους διαχειριστές του φράγματος είναι εφικτό να μειώσουμε την εμφάνιση του φαινομένου του ευτροφισμού , πχ όταν εμφανίζεται ευτροφισμός, ο διαχειριστής πρέπει να αφήσει μία μεγάλη ποσότητα νερού ώστε να διώξει την τοξική άλγη από την περιοχή».
Το πρόγραμμα «PONTOS» αφορά την περιβαλλοντική παρακολούθηση στη Λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας με τη χρήση του συστήματος Copernicus και έχει χρονοδιάγραμμα υλοποίησης από τον Ιούλιο του 2020 έως τον Δεκέμβριο του 2022. Εταίροι του είναι το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Αρμενίας, το Ινστιτούτο ΙΠΤΛΗΛ του ΕΚΕΤΑ, το Εργαστήριο Οικολογικής Μηχανικής και Τεχνολογίας του ΔΠΘ, το Σώμα Περιβαλλοντικής Προστασίας και Επιθεώρησης Μεταλλείων της Αρμενίας, το Green Alternative της Γεωργίας και το Εθνικό Πανεπιστήμιο Οδησσού.
