Στην πόλη με τα «1.000» χρώματα του Μάνου Χατζηδάκι, στην «Κυρά της Θράκης» του Πέτρου Γεωργαντζή, στην Ξάνθη υπάρχει μία ιδιαίτερη οδός, η «Οδός Σαραγλί» του Στέλιου Αρσενίου, που αποτελεί το 200ό έργο του εκδοτικού οίκου «ΣΠΑΝΙΔΗΣ», το οποίο φιλοξενείται στις προθήκες του.
Ο Στέλιος Αρσενίου, αναγνωρισμένο, προβεβλημένο μέλος της τοπική κοινωνίας της Ξάνθης, που η φήμη του ταξιδεύει στην Ελλάδα και το εξωτερικό με τις «γλυκές αλχημείες, ανέδειξε τη ζαχαροπλαστική σε επιστήμη και τέχνη. Στο προλογικό του σημείωμα (σελ. 7) αιτιολογεί την προέλευση της «Οδού Σαραγλί», που ξεκίνησε το 1998, παραμονή της μεγάλης καρναβαλικής παρέλασης με 50.000 σαραγλάκια ως «ψηφίδες», που κατέκλεισαν την οδό της 28ης Οκτωβρίου από την πλατεία Ελευθερίας μέχρι την πλατεία Δημοκρατίας. Υπάρχει σχετική φωτογραφία (σελ. 6), που μαρτυρεί το γεγονός αυτό με απώτερο σκοπό τη δημιουργία Τ.Ε.Ι. Ζαχαροπλαστικής, που ευοδώθηκε στο τέλος με τη λειτουργία τμήματος Ζαχαροπλαστικής στη σχολή μαθητείας του ΟΑΕΔ Ξάνθης.
Ξεφυλλίζοντας την «Οδό Σαραγλί» μεταφέρεται κανείς νοερά σε μια από τις πιο γνωστές οδούς της πόλης, όπου η ευωδία των γλυκών εδεσμάτων της αποτελούν το «σήμα κατατεθέν» της πόλης της Ξάνθης. Μέχρι και τραγούδι γράφτηκε για την οδό αυτή από τον συνθέτη και στιχουργό κ. Δημήτρη Πετρόπουλο. Σεργιανώντας στην οδό αυτή, μπορεί να δει κανείς τα «περίβλεπτα οικήματα» (γλυκά), όπως τις Τουλούμπες, την Καριόκα Ξάνθης, το Τσουρέκι, το Καζάν Ντιπί, το Σαραγλί, τον Μπακλαβά, τους Κουραμπιέδες, τα Μελομακάρονα (οι ένοικοι της οικίας αυτής έρχονται πάντα μέσα φθινοπώρου και μένουν μέχρι μέσα χειμώνα), το Σάμαλι κ.ά.. Μοσχομυρίζει όλη η οδός και διαχέεται το γλυκό αυτό άρωμα σε όλη την πόλη.
Η «Οδός Σαραγλί» χωρίζεται σε δύο μέρη α) στα ποιήματα και β) στα σύντομα αφηγήματα. Κοινή συνισταμένη τους είναι η καταπληκτική χρήση της ελληνικής γλώσσας και το αριστοφανικό ύφος. Ειδικότερα η ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία στο λυρικό τμήμα του έργου (ποιήματα) αναδεικνύει την ενάργεια και την ευπλασία του ελληνικού λόγου· προσδίδει μελωδία, αρμονία. Ο Στέλιος Αρσενίου δημιουργεί μία νέα ποιητική κατηγορία, την έμμετρη, τη λυρική «ζαχαροπλαστική», όπως δηλώνει ο ίδιος στην εισαγωγή του (σελ. 13). Κέντρο είναι τα παραδοσιακά γλυκά της Ξάνθης, μέσα από τα οποία παρουσιάζεται η κοινωνία της Ξάνθης, τρόποι συμπεριφορών, νοοτροπίες. Το αριστοφανικό του ύφος, όπως αναφέρθηκε πιο πριν, σατιρίζει, διακωμωδεί, καυτηριάζει με υπέροχη γλωσσική μαεστρία τα τοπικά δρώμενα της πόλης. Ο χρόνος ως χρονική διάρκεια δείχνει τον κύκλο της ζωής μ’ ένα όμως σταθερό σημείο και δη διαχρονικό. Στη διαχρονία είναι η παράδοση, όπως εξυφαίνεται από τα παραδοσιακά γλυκά της Ξάνθης και όπως αποτυπώνονται, αφήνοντας ανεξίτηλα σημεία στην «Οδό Σαραγλί».
Ενδεικτικά γίνεται στάση στην οικία «ΤΟΥΛΟΥΜΠΕΣ» (σελ. 15), όπου σημειώνεται:
“Συνταγογραφούνται” ακόμα από πλείστους ιατρούς,
σ’ όσους στριφογυρίζουνε, ιδιαίτερα πολιτικούς.
Άφοβα οι αθεόφοβοι, να τρώνε τις ΤΟΥΛΟΥΜΠΕΣ,
συνηθισμένοι ανέκαθεν, να κάνουν κωλοτούμπες…
Με τα χρόνια οι ΤΟΥΛΟΥΜΠΕΣ, αποκτάνε και… παιδάκια,
που όταν τα βαφτίζουνε, τα λένε ΤΟΥΛΟΥΜΠΑΚΙΑ.
Εντύπωση προκαλεί το «ΚΑΖΑΝ ΝΤΙΠΙ» (σελ. 27):
ΚΑΖΑΝ ΝΤΙΠΙ βαφτίσανε, κρέμα σπάνιας νοστιμιάς,
με γάλα από βούβαλο, που ύμνησε όλος ο ντουνιάς.
Ρυζάλευρο και ζάχαρη, βανίλια για μοσχοβολιά,
συνθέτουν τη θεσπέσια, ετούτη νοστιμιά.
Ενώ καύχημα της ομωνύμου οδού είναι η «ΚΑΡΙΟΚΑ ΞΑΝΘΗΣ» (σελ. 23):
Brand name στα Εγγλέζικα ή καύχημα της πόλης,
έφυγε στη στρατόσφαιρα, πριν από μέρες μόλις,
μήνυμα στέλνοντας παντού, εδώ είμαστε πρώτοι,
μαΐστορες των γεύσεων, κι αυτό είναι διότι,
απ’ όλα – όλα τα υλικά, που “χτίζουνε” τις γεύσεις,
αν θέλεις φίλτατε κι εσύ, κάποτε να πρωτεύσεις,
τα ΑΡΙΣΤΑ θα χρησιμοποιείς, δίχως δεύτερη σκέψη,
χαρά μεγάλη να αισθανθείς, μια μέρα από τη στέψη.
Επίσης στον «ΜΠΑΚΛΑΒΑ» (σελ. 43):
Πρώτη μούρη στο ταψί, σε προφίλ είτε αν φας,…
Σε ρόμβο ή τετράγωνο, σχηματικά προβάλλει,
κι οι πέντε οι αισθήσεις μας, χορεύουν πεντοζάλι…
Κατά τις παραδόσεις μας, ύστερα από μπακλαβά,
πενιές θέλει ο οργανισμός, να ακούσει μπαγλαμά.
Ο μπαγλαμάς, ο μπακλαβάς, δυο – τρεις Ελληναράδες,
εύκολα το γυρίζουνε, το γλέντι σε… μπελάδες.
Στο «ΣΑΡΑΓΛΙ» (σελ. 51):
Το πολυθρύλητο γλυκό, στο σχήμα το στριφτό,
εκτός από Πολίτικο, είναι και διαστημικό…
Καρύδια ζάχαρη κανέλλα, φύλλο κρούστας τραγανό,
συνθέτουνε τα υλικά, στο εξακουστό γλυκό.
Παρακάμπτει αντιστάσεις, κολάζει και ευωδιάζει,
η εμφάνισή του… εγκεφαλικά, ζερβοδέξια μοιράζει.
Ενώ στο «ΣΑΜΑΛΙ» (σελ. 55) γοητεύει η απλότητα:
Σιμιγδάλι με γιαούρτι, αν καλά ανακατέψεις,
με λεμόνι και μαστίχα, ΣΑΜΑΛΙ θα μαγειρέψεις.
Στα σύντομα πεζογραφήματα περιέχεται η παράδοση με λαογραφική απεικόνιση, εντάσσοντας τα έθιμα και τις γιορτές στον τρόπο ζωής της κοινωνίας του 21ου αιώνα. Κι εδώ φαίνεται η διαχρονία της παράδοσης στην εξέλιξη της ζωής. Με απλή γλώσσα, με παραστατικές εικόνες «πλέκει» την κοινωνία της Ξάνθης αριστοτεχνικά στις θεματικές ενότητες των πεζογραφημάτων του.
Εν κατακλείδι, η «Οδός Σαραγλί» είναι η φημισμένη οδός της Ξάνθης, που περιλαμβάνει χρώματα, αρώματα, ευωδία, σιρόπι, γευστικότητα. Πάνω απ’ όλα χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια και αγνότητα, διότι όλα τα υλικά της είναι αγνά, καθαρά και ποιοτικά. Ναι, είναι το “brand name”, το «σήμα κατατεθέν» της πόλης της Ξάνθης, και ο Στέλιος Αρσενίου με τη μαρτυρία του και την τέχνη του αναβαθμίζει τη Ζαχαροπλαστική ως τέχνη πραγματική και λυρική.
Το σίγουρο είναι, ότι η αναγνώστρια, ο αναγνώστης της «Οδού Σαραγλί» θα σαγηνευτεί μέσα στις 80 σελίδες του έργου αυτού.
Είναι η στιγμή που σταματούν τα λόγια!
Ας απολαύσουμε, λοιπόν, τη διαδρομή αυτή στην «Οδό Σαραγλί»!!!
Dr. phil. Κωνσταντίνος Ζωγράφοπουλος
(Διδάκτωρ Βυζαντινολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Βιέννης)
